Trening taktylna

Głównym założeniem terapii taktylnej jest wzmocnienie lub wytworzenie świadomości ciała oraz stymulacja receptorów skóry, poprzez stymulację zmysłu dotyku.

Wrażenia dotykowe docierają ze wszystkich obszarów skóry do mózgu, pobudzając wiele różnych jego obszarów i poziomów: od pnia mózgu, wzgórza poprzez układ limbiczny (odpowiedzialny za emocje), aż do płata ciemieniowego (czuciowej kory mózgu). Skóra jest najbardziej rozległym organem naszego ciała. Bogata jest w liczne receptory lekkiego i silnego dotyku, nacisku, ciepła, zimna, bólu oraz propriocepcji (wrażenie z mięśni, ścięgien i układu przedsionkowego, które sprawia, że mózg może zdecydować o ruchu oraz pozycji ciała i jego części w przestrzeni).

Terapia taktylna wpływa również na dojrzałość niektórych funkcji psychicznych, a także zwiększa produkcję hormonu NCW (Nerwowego Czynnika Wzrostu) w mózgu, który podwyższa aktywność układu nerwowego.

Niezaspokojenie potrzeby dotyku powoduje zmniejszenie stymulacji kory mózgowej, wzrost napięcia mięśniowego, impulsywność, poczucie izolacji, agresję. Obniżone funkcjonowanie sensoryczne, ruchowe i psychiczne u dzieci obecnie kojarzone jest ściśle z brakiem dotyku.

Każdy człowiek niezależnie od wieku powinien być dotykany, w akceptowany sposób, minimum 30 razy dziennie!

W mózgu dziecka od pierwszych chwil po porodzie tworzy się koncepcja świata, która zależy od informacji przesłanych przez specjalne „odbiorniki”:

• oczy przekażą obraz i kolor,
• uszy dźwięk,
• język dostarczy informacji o smakach,
• receptory umieszczone w skórze pozwolą odczuć trzymany w ręce przedmiot.

Dotyk umożliwia kształtowanie świadomości kontaktu skóry z przedmiotem, jego temperatury, ciężaru, kształtu oraz faktury materiału. Dotyk pozwala również ocenić (w kategoriach przyjemny – nieprzyjemny), czy to z czym styka się skóra jest dla organizmu bezpieczne, czy też nie (dzięki receptorom bólu). Istotne jest również to, że dzięki taktylności człowiek posiada zdolność zapamiętywania lokalizacji przestrzennej mięśni. Suma tych danych pozwoli mózgowi stworzyć całościowy obraz przedmiotu, który zostanie następnie zapisany w pamięci. Całe zespoły takich napływających danych zostają następnie grupowane, katalogowane i pozwalają budować całościowy obraz otoczenia. Możliwa jest również ocena czy dane otoczenie jest przyjazne czy wrogie oraz odpowiednio do tej nabytej wiedzy reagować na nowe otoczenie lub nowe obiekty w znanym otoczeniu.

Jak widać skóra i jej receptory stanowią od pierwszych dni życia podstawę szeroko pojętego uczenia się. W ten sposób dziecko uczy się świata. Buduje obraz siebie, swojego otoczenia i swojej roli w tym otoczeniu. Najpierw jednak konieczne jest zebranie  odpowiednich informacji.

A co się dzieje gdy te elementarne informacje nie docierają prawidłowo do mózgu, są zniekształcone, bądź niepełne z powodu niesprawności receptorów skóry?

• Dziecko, którego receptory rejestrujące lekki dotyk nie będą pracować prawidłowo (np. nie będzie akceptowało przytulania, leżenia na brzuchu, dotykania przedmiotów w swoim otoczeniu), ogranicza tym samym swoje doznania emocjonalne i funkcje poznawcze.
• Dziecko postrzegane jako agresywne może nie być świadome, że uderzenie boli, ponieważ samo nie odczuwa bólu.
• Niezborność ruchów może być efektem niesprawności receptorów informujących o położeniu ciała w przestrzeni tzw. proprioreceptorów.
• Nadwrażliwość sensoryczna może być podłożem lub jedną z przyczyn nadpobudliwości ruchowej i emocjonalnej czy też braku koncentracji, obniżonej motywacji do uczenia się, niechęci do przytulania, niechęci do sportu, skłonności do konfliktów, nieprawidłowych relacji z rówieśnikami.

Terapia taktylna proponuje techniki masażu i stymulacji skóry, które wpływają na rozwój funkcji półkul i kory mózgowej, śródmózgowia i tylnych partii mózgu. Stosujemy ją z powodzeniem w pracy z dziećmi z różnymi wyzwaniami rozwojowymi, a w szczególności:

• Mózgowym Porażeniem Dziecięcym,
• Spektrum autyzmu,
• Zaburzeniami zachowania,
• Lękami i fobiami,
• Opóźnieniem w rozwoju umysłowym,
• ADHD /ADD,
• Trudnościami w nauce,
• Zaburzeniami mowy.

Terapia Taktylna ma celu zrównoważyć system nerwowy (procesy pobudzania i hamowania), co zwiększa skuteczność działań terapeutycznych.

Stymulacja systemu taktylnego (łac. tactilis – dotykalny) jest koncepcją opartą na badaniach i doniesieniach naukowców, którzy łączą zachowanie człowieka z procesami zachodzącymi w jego mózgu. Metoda bazuje również na podstawowych założeniach neurologii, integracji sensorycznej oraz psychologii.

Podczas terapii taktylnej poprzez wykorzystanie różnych technik masażu dochodzi do stymulacji receptorów znajdujących się w skórze oraz aktywacji rozwoju funkcji mózgowych i układu nerwowego. W trakcie terapii dostarczane są kontrolowane ilości bodźców sensorycznych – w głównej mierze dotykowych i proprioceptywnych. Czynności te mają na celu uruchomienie naturalnych mechanizmów rozwoju i samoregulacji organizmu.

Masaż należy wykonywać na tyle delikatnie by był on przyjemny, a jednocześnie wystarczająco mocno, by terapeuta mógł wykorzystać jego pobudzające działanie. Ruchy dłoni powinny być spokojne, wolne i rytmiczne, a siła dotyku odpowiednio dostosowana do wieku pacjenta oraz do rodzaju receptorów, które terapeuta chce stymulować. By zaktywizować wolne zakończenia nerwowe skóry należy przeprowadzić lekki, stymulujący masaż naskórka i skóry właściwej. Uciski o średniej intensywności pobudzają receptory odbierające bodźce o niskiej częstotliwości. By stymulować głębsze struktury skóry właściwej i tkanki podskórnej należy wprowadzić techniki o silniejszym nacisku dłoni, dzięki któremu dochodzi do aktywizacji mechanizmu interakcji związków skóry z mięśniami, ścięgnami i kośćmi.

Stymulacja systemu taktylnego znajduje zastosowanie jako samodzielna terapia bądź jako uzupełnienie innych metod terapeutycznych. Jest to koncepcja wspierająca rozwój dzieci z różnego rodzaju zaburzeniami neurologicznymi czy zaburzeniami procesów integracji sensorycznej. Co więcej, terapię taktylną można stosować profilaktycznie, by zapobiec wystąpieniu nieprawidłowości rozwojowych w przyszłości (m.in. u niemowląt i dzieci należącej do tzw. grupy ryzyka okołoporodowego).

Ze względu na wysoką skuteczność oraz możliwość szerokiego zastosowania stymulacji systemu taktylnego stosowana jest ona również przez terapeutów naszego Ośrodka.

Wskazaniami do stosowania terapii taktylnej są:

• mózgowe porażenie dziecięce,
• autyzm,
• agresywne zachowania,
• lęki i fobie,
• nadpobudliwość psychoruchowa,
• opóźnienia w rozwoju umysłowym,
• trudności w nauce,
• zaburzenia mowy.

Prowadzenie terapii taktylnej jest przeciwwskazane, jeżeli u pacjenta występuje:

• gorączka,
• ostre stany zapalne i stany alergiczne skóry,
• zapalenie węzłów chłonnych,
• krwotoki lub tendencje do ich występowania,
• skaleczenia skóry,
• wszelkiego rodzaju zmiany dermatologiczne,
• wczesny okres po złamaniach, skręceniach, zwichnięciach,
• zapalenie i zakrzepica żył,
• niewyrównane wady serca.